Tüketici Kanunu
4822 SAYILI KANUNLA DEĞİŞİK 4077 SAYILI
TÜKETİCİNİN KORUNMASI HAKKINDA KANUN
BİRİNCİ KISIM
Amaç, Kapsam, Tanımlar
Amaç
Madde 1- Bu Kanunun amacı, kamu yararına uygun olarak tüketicinin
sağlık ve güvenliği ile ekonomik çıkarlarını koruyucu, aydınlatıcı, eğitici,
zararlarını tazmin edici, çevresel tehlikelerden korunmasını sağlayıcı
önlemleri almak ve tüketicilerin kendilerini koruyucu girişimlerini özendirmek
ve bu konudaki politikaların oluşturulmasında gönüllü örgütlenmeleri teşvik
etmeye ilişkin hususları düzenlemektir.
Kapsam
Madde 2- Bu Kanun, birinci maddede belirtilen amaçlarla mal ve
hizmet piyasalarında tüketicinin taraflardan birini oluşturduğu her türlü
tüketici işlemini kapsar.
Tanımlar
Madde 3 - Bu Kanunun uygulamasında;
a) Bakanlık: Sanayi ve Ticaret Bakanlığını,
b) Bakan: Sanayi ve Ticaret Bakanını,
c) Mal: Alış-verişe konu olan taşınır eşyayı, konut ve tatil amaçlı
taşınmaz malları ve elektronik ortamda kullanılmak üzere hazırlanan yazılım,
ses, görüntü ve benzeri gayri maddi malları,
d) Hizmet: Bir ücret veya menfaat karşılığında yapılan mal sağlama
dışındaki her türlü faaliyeti,
e) Tüketici: Bir mal veya hizmeti ticari veya mesleki olmayan
amaçlarla edinen, kullanan veya yararlanan gerçek ya da tüzel kişiyi,
f) Satıcı: Kamu tüzel kişileri de dahil olmak üzere ticari veya
mesleki faaliyetleri kapsamında tüketiciye mal sunan gerçek veya tüzel
kişileri,
g) Sağlayıcı: Kamu tüzel kişileri de dahil olmak üzere ticari veya
mesleki faaliyetleri kapsamında tüketiciye hizmet sunan gerçek veya tüzel
kişileri,
h) Tüketici işlemi: Mal veya hizmet piyasalarında tüketici ile
satıcı-sağlayıcı arasında yapılan her türlü hukuki işlemi,
ı) İmalatçı-Üretici: Kamu tüzel kişileri de dahil olmak üzere
tüketiciye sunulmuş olan mal veya hizmetleri ya da bu mal veya hizmetlerin
hammaddelerini yahut ara mallarını üretenler ile mal üzerine kendi ayırt edici
işaretini, ticari markasını veya unvanını koyarak satışa sunanları,
j) İthalatçı: Kamu tüzel kişileri de dahil olmak üzere tüketiciye
sunulmuş olan mal veya hizmetleri ya da bu mal veya hizmetlerin hammaddelerini
yahut ara mallarını yurt dışından getirerek satışa sunan gerçek veya tüzel
kişiyi,
k) Kredi veren: Mevzuatları gereği tüketicilere nakit kredi vermeye
yetkili olan banka, özel finans kuruluşu ve finansman şirketlerini,
l) Reklam veren: Ürettiği ya da pazarladığı malın/hizmetin
tanıtımını yaptırmak, satışını artırmak veya imajını yaratıp güçlendirmek
amacıyla hazırlattığı, içinde firmasının ya da mal/hizmet markasının yer aldığı
reklamları yayınlatan, dağıtan ya da başka yollarla sergileyen gerçek ya da
tüzel kişiyi,
m) Reklamcı: Ticari reklam ve ilânları reklam verenin duyduğu
ihtiyaç doğrultusunda hazırlayan ve reklam veren adına yayınlanmasına aracılık
eden ticari iletişim uzmanı gerçek ya da tüzel kişiyi,
n) Mecra kuruluşu: Ticari reklam veya ilânı hedef kitleye ulaştıran
iletişim kanallarının ya da her türlü aracın sahibi, işleticisi veya
kiralayıcısı olan gerçek veya tüzel kişiyi,
o) Teknik düzenleme: Bir ürünün ve hizmetin, ilgili idari hükümler
de dahil olmak üzere, özellikleri, işleme ve üretim yöntemleri, bunlarla ilgili
terminoloji, sembol, ambalajlama, işaretleme, etiketleme ve uygunluk
değerlendirilmesi işlemleri hususlarından biri veya birkaçını belirten ilgili
Bakanlık tarafından Resmi Gazetede yayımlanarak mecburi uygulamaya konulan
standartlar dahil olmak üzere uyulması zorunlu olan her türlü düzenlemeyi,
p) Tüketici örgütleri: Tüketicinin korunması amacıyla kurulan
dernek, vakıf veya bunların üst kuruluşlarını, İfade eder.
İKİNCİ KISIM
Tüketicinin Korunması ve Aydınlatılması
Ayıplı mal
Madde 4- Ambalajında, etiketinde, tanıtma ve kullanma kılavuzunda
ya da reklam ve ilânlarında yer alan veya satıcı tarafından bildirilen veya
standardında veya teknik düzenlemesinde tespit edilen nitelik veya niteliği
etkileyen niceliğine aykırı olan ya da tahsis veya kullanım amacı bakımından
değerini veya tüketicinin ondan beklediği faydaları azaltan veya ortadan
kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren mallar, ayıplı mal
olarak kabul edilir.
Tüketici, malın teslimi tarihinden itibaren otuz gün içerisinde ayıbı satıcıya
bildirmekle yükümlüdür. Tüketici bu durumda, bedel iadesini de içeren
sözleşmeden dönme, malın ayıpsız misliyle değiştirilmesi veya ayıp oranında
bedel indirimi ya da ücretsiz onarım isteme haklarına sahiptir. Satıcı,
tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine getirmekle yükümlüdür. Tüketici bu
seçimlik haklarından biri ile birlikte ayıplı malın neden olduğu ölüm ve/veya
yaralanmaya yol açan ve/veya kullanımdaki diğer mallarda zarara neden olan
hallerde imalatçı-üreticiden tazminat isteme hakkına da sahiptir.
İmalatçı-üretici, satıcı, bayi, acente, ithalatçı ve 10 uncu maddenin beşinci
fıkrasına göre kredi veren ayıplı maldan ve tüketicinin bu maddede yer alan
seçimlik haklarından dolayı müteselsilen sorumludur. Ayıplı malın neden olduğu
zarardan dolayı birden fazla kimse sorumlu olduğu takdirde bunlar müteselsilen
sorumludurlar. Satılan malın ayıplı olduğunun bilinmemesi bu sorumluluğu
ortadan kaldırmaz.
Bu madde ile ayıba karşı sorumlu tutulanlar, ayıba karşı daha uzun bir süre ile
sorumluluk üstlenmemişlerse, ayıplı maldan sorumluluk, ayıp daha sonra ortaya
çıkmış olsa bile malın tüketiciye teslimi tarihinden itibaren iki yıllık
zamanaşımına tabidir. Bu süre konut ve tatil amaçlı taşınmaz mallarda beş
yıldır. Ayıplı malın neden olduğu her türlü zararlardan dolayı yapılacak
talepler ise üç yıllık zamanaşımına tabidir. Bu talepler zarara sebep olan
malın piyasaya sürüldüğü günden başlayarak on yıl sonra ortadan kalkar. Ancak,
satılan malın ayıbı, tüketiciden satıcının ağır kusuru veya hile ile
gizlenmişse zamanaşımı süresinden yararlanılamaz.
Ayıplı malın neden olduğu zararlardan sorumluluğa ilişkin hükümler dışında,
ayıplı olduğu bilinerek satın alınan mallar hakkında yukarıdaki hükümler
uygulanmaz.
Satışa sunulacak ayıplı mal üzerine ya da ambalajına, imalatçı veya satıcı
tarafından tüketicinin kolaylıkla okuyabileceği şekilde "özürlüdür"
ibaresini içeren bir etiket konulması zorunludur. Yalnızca ayıplı mal satılan
veya bir kat ya da reyon gibi bir bölümü sürekli olarak ayıplı mal satışına,
tüketicinin bilebileceği şekilde tahsis edilmiş yerlerde bu etiketin konulma
zorunluluğu yoktur. Malın ayıplı olduğu hususu, tüketiciye verilen fatura, fiş
veya satış belgesi üzerinde gösterilir.
Güvenli olmayan mallar, piyasaya özürlüdür etiketiyle dahi arz edilemez. Bu
ürünlere, 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve
Uygulanmasına Dair Kanun hükümleri uygulanır.
Bu hükümler, mal satışına ilişkin her türlü tüketici işleminde de uygulanır.
Ayıplı hizmet
Madde 4/A- Sağlayıcı tarafından bildirilen reklam ve ilânlarında
veya standardında veya teknik kuralında tespit edilen nitelik veya niteliği
etkileyen niceliğine aykırı olan ya da yararlanma amacı bakımından değerini
veya tüketicinin ondan beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi,
hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren hizmetler, ayıplı hizmet olarak kabul
edilir.
Tüketici, hizmetin ifa edildiği tarihten itibaren otuz gün içerisinde bu ayıbı
sağlayıcıya bildirmekle yükümlüdür. Tüketici bu durumda, sözleşmeden dönme,
hizmetin yeniden görülmesi veya ayıp oranında bedel indirimi haklarına
sahiptir. Tüketicinin sözleşmeyi sona erdirmesi, durumun gereği olarak haklı
görülemiyorsa, bedelden indirim ile yetinilir. Tüketici, bu seçimlik
haklarından biri ile birlikte 4 üncü maddede belirtilen şartlar çerçevesinde
tazminat da isteyebilir. Sağlayıcı, tüketicinin seçtiği bu talebi yerine
getirmekle yükümlüdür.
Sağlayıcı, bayi, acente ve 10 uncu maddenin beşinci fıkrasına göre kredi veren,
ayıplı hizmetten ve ayıplı hizmetin neden olduğu her türlü zarardan ve
tüketicinin bu maddede yer alan seçimlik haklarından dolayı müteselsilen
sorumludur. Sunulan hizmetin ayıplı olduğunun bilinmemesi bu sorumluluğu
ortadan kaldırmaz.
Daha uzun bir süre için garanti verilmemiş ise, ayıp daha sonra ortaya çıkmış
olsa bile ayıplı hizmetten dolayı yapılacak talepler hizmetin ifasından
itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir. Ayıplı hizmetin neden olduğu her
türlü zararlardan dolayı yapılacak talepler ise üç yıllık zamanaşımına tabidir.
Ancak, sunulan hizmetin ayıbı, tüketiciden sağlayıcının ağır kusuru veya hile
ile gizlenmişse zamanaşımı süresinden yararlanılamaz.
Ayıplı hizmetin neden olduğu zararlardan sorumluluğa ilişkin hükümler dışında,
ayıplı olduğu bilinerek edinilen hizmetler hakkında yukarıdaki hükümler
uygulanmaz.
Bu hükümler, hizmet sağlamaya ilişkin her türlü tüketici işleminde de
uygulanır.
Satıştan kaçınma
Madde 5- Üzerinde "numunedir" veya "satılık
değildir" ibaresi bulunmayan bir malın; ticarî bir kuruluşun vitrininde,
rafında veya açıkça görülebilir herhangi bir yerinde teşhir edilmesi halinde
satıcı bu malların satışından kaçınamaz.
Hizmet sağlamada da haklı bir sebep olmaksızın kaçınılamaz.
Aksine bir teamül, ticarî örf veya adet yoksa, satıcı bir mal veya hizmetin
satışını o mal veya hizmetin kendisi tarafından belirlenen miktar, sayı veya
ebat gibi koşullara ya da başka bir mal veya hizmetin satın alınmasına bağlı
kılamaz.
Diğer mal satışı ve hizmet sağlama sözleşmelerinde de bu hüküm uygulanır.
Sözleşmelerdeki haksız şartlar
Madde 6- Satıcı veya sağlayıcının tüketiciyle müzakere etmeden, tek
taraflı olarak sözleşmeye koyduğu, tarafların sözleşmeden doğan hak ve
yükümlülüklerinde iyi niyet kuralına aykırı düşecek biçimde tüketici aleyhine
dengesizliğe neden olan sözleşme koşulları haksız şarttır.
Taraflardan birini tüketicinin oluşturduğu her türlü sözleşmede yer alan haksız
şartlar tüketici için bağlayıcı değildir.
Eğer bir sözleşme şartı önceden hazırlanmışsa ve özellikle standart sözleşmede
yer alması nedeniyle tüketici içeriğine etki edememişse, o sözleşme şartının tüketiciyle
müzakere edilmediği kabul edilir.
Sözleşmenin bütün olarak değerlendirilmesinden, standart sözleşme olduğu
sonucuna varılırsa, bu sözleşmedeki bir şartın belirli unsurlarının veya
münferit bir hükmünün müzakere edilmiş olması, sözleşmenin kalan kısmına bu
maddenin uygulanmasını engellemez.
Bir satıcı veya sağlayıcı, bir standart şartın münferiden tartışıldığını ileri
sürüyorsa, bunu ispat yükü ona aittir.
6/A, 6/B, 6/C, 7, 9, 9/A, 10, 10/A ve 11/A maddelerinde yazılı olarak
düzenlenmesi öngörülen tüketici sözleşmeleri en az oniki punto ve koyu siyah
harflerle düzenlenir ve sözleşmede bulunması gereken şartlardan bir veya
birkaçının bulunmaması durumunda eksiklik sözleşmenin geçerliliğini etkilemez.
Bu eksiklik satıcı veya sağlayıcı tarafından derhal giderilir.
Bakanlık standart sözleşmelerde yer alan haksız şartların tespit edilmesine ve
bunların sözleşme metninden çıkartılmasının sağlanmasına ilişkin usul ve
esasları belirler.
Taksitle satış
Madde 6/A- Taksitle satış, satım bedelinin en az iki taksitle
ödendiği ve malın veya hizmetin sözleşmenin düzenlendiği anda teslim veya ifa
edildiği satım türüdür.
Taksitle satış sözleşmesinin yazılı şekilde yapılması zorunludur. Sözleşmede
bulunması gereken asgari koşullar aşağıda gösterilmiştir:
a) Tüketicinin ve satıcı veya sağlayıcının isim, unvan, açık
adresleri ve varsa erişim bilgileri,
b) Malın veya hizmetin Türk Lirası olarak vergiler dahil peşin
satış fiyatı,
c) Vadeye göre faiz ile birlikte ödenecek Türk Lirası olarak toplam
satış fiyatı,
d) Faiz miktarı, faizin hesaplandığı yıllık oran ve sözleşmede
belirlenen faiz oranının yüzde otuz fazlasını geçmemek üzere gecikme faizi
oranı,
e) Peşinat tutarı,
f) Ödeme planı,
g) Borçlunun temerrüde düşmesinin hukuki sonuçları.
Satıcı veya sağlayıcı, bu bilgilerin sözleşmede yer almasını sağlamak ve
taraflar arasında akdedilen sözleşmenin bir nüshasını tüketiciye vermekle
yükümlüdür. Sözleşmeden ayrı olarak kıymetli evrak niteliğinde senet
düzenlenecekse, bu senet, her bir taksit ödemesi için ayrı ayrı olacak şekilde
ve sadece nama yazılı olarak düzenlenir. Aksi takdirde, kambiyo senedi
geçersizdir.
Taksitle satışlarda; tüketici, borçlandığı toplam miktarı önceden ödeme hakkına
sahiptir. Tüketici aynı zamanda, bir taksit miktarından az olmamak şartıyla bir
veya birden fazla taksit ödemesinde bulunabilir. Her iki durumda da satıcı,
ödenen miktara göre gerekli faiz indirimini yapmakla yükümlüdür.
Satıcı veya sağlayıcı, taksitlerden birinin veya birkaçının ödenmemesi halinde
kalan borcun tümünün ifasını talep etme hakkını saklı tutmuşsa, bu hak; ancak
satıcının veya sağlayıcının bütün edimlerini ifa etmiş olması durumunda ve
tüketicinin birbirini izleyen en az iki taksidi ödemede temerrüde düşmesi ve
ödenmeyen taksit toplamının satış bedelinin en az onda biri olması halinde
kullanılabilir. Ancak satıcının veya sağlayıcının bu hakkını kullanabilmesi
için en az bir hafta süre vererek muacceliyet uyarısında bulunması gerekir.
Sözleşme şartları tüketici aleyhine hiçbir şekilde değiştirilemez.
Devre tatil
Madde 6/B- Devre tatil sözleşmeleri, en az üç yıl süre için yapılan ve bu süre
zarfında yıl içinde, belirli veya belirlenebilecek ve bir haftadan az olmayacak
bir dönem için bir veya daha fazla sayıdaki taşınmazın kullanım hakkının devri
ya da devri taahhüdünü içeren ve bir nüshasının tüketiciye verilmesi zorunlu,
yazılı sözleşme ya da sözleşmeler grubudur.
Devre tatil sözleşmelerine ilişkin usul ve esasları Bakanlık belirler.
Paket tur
Madde 6/C- Paket tur sözleşmeleri; ulaştırma, konaklama ve bunlara yardımcı
sayılmayan diğer turistik hizmetlerin en az ikisinin birlikte, her şeyin dahil
olduğu fiyatla satılan veya satış taahhüdü yapılan ve hizmeti yirmidört saatten
uzun bir süreyi kapsayan veya gecelik konaklamayı içeren ve bir nüshasının
tüketiciye verilmesi zorunlu, önceden düzenlenmiş yazılı sözleşmelerdir.
Paket tur sözleşmelerine ilişkin usul ve esasları Bakanlık belirler.
Kampanyalı satış
Madde 7- Kampanyalı satış, gazete, radyo, televizyon ilânı ve
benzeri yollarla tüketiciye duyurularak düzenlenen kampanyalara iştirakçi kabul
edilmesi ve malın veya hizmetin daha sonra teslim veya ifa edilmesi suretiyle
yapılan satımdır.
Kampanyalı satışlar Bakanlığın izni ile yapılır. Bakanlık hangi tür satışların
izne tabi olacağını, ön ödeme, taksit miktarı, teslim süresi, üretici firma
garantisi, yatırılacak teminat ile kampanyalı satışlarda uyulması gereken usul
ve esasları tespit eder.
İlan ve taahhüt edilen mal veya hizmetin teslimatının veya ifasının hiç ya da
gereği gibi yapılmaması durumunda, satıcı, sağlayıcı, bayi, acente,
imalatçı-üretici, ithalatçı ve 10 uncu maddenin beşinci fıkrasına göre kredi
veren müteselsilen sorumludur.
Tüketici kampanyadan ayrılmaya karar verdikten sonra kampanyayı düzenleyen, mal
veya hizmetin tüketiciye teslim tarihini geçmemek şartıyla tüketicinin o ana
kadar ödediği tüm bedeli ödemekle yükümlüdür.
Kampanyayı düzenleyen, kampanyalı satışlarda düzenlenecek yazılı sözleşmede,
6/A maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen bilgilere ek olarak "kampanya
bitiş tarihi" ve "mal veya hizmetin teslim veya yerine getirilme
tarih ve şekli"ne ilişkin bilgileri de içeren sözleşmenin bir nüshasını
tüketiciye vermek zorundadır.
Sözleşmede aksi kararlaştırılmadıkça, ön ödeme tutarı, mal veya hizmetin satış
bedelinin yüzde kırkından fazla olamaz.
Kampanyalı satışlarda malın teslim ya da hizmetin ifa süresi on iki ayı aşamaz.
Konut ve tatil amaçlı taşınmaz mallar için bu süre otuz aydır.
Tüketicinin ödemeye ilişkin tüm edimlerini yerine getirmesi durumunda, malın
teslimi ya da hizmetin ifası, ödemenin bitimini takiben en geç bir ay içinde
yapılmak zorundadır.
Kampanyalı taksitle satışlarda 6/A maddesi hükümleri de uygulanır.
Kapıdan satış
Madde 8- Kapıdan satış; işyeri, fuar, panayır gibi satış mekanları
dışında yapılan satımlardır.
Bakanlık, kapıdan satış yapacaklarda aranılacak nitelikleri, bu Kanuna tabi
olan ve olmayan kapıdan satışları ve kapıdan satışlara ilişkin uygulama usul ve
esaslarını belirler.
Bu tür satışlarda; tüketici, teslim aldığı tarihten itibaren yedi gün içinde malı
kabul etmekte veya hiçbir gerekçe göstermeden ve hiçbir yükümlülük altına
girmeden reddetmekte serbesttir. Hizmetlerin satımında ise bu süre, sözleşmenin
imzalandığı tarihten itibaren başlar. Bu süre dolmadan satıcı veya sağlayıcı,
kapıdan satış işlemine konu mal veya hizmet karşılığında tüketiciden herhangi
bir isim altında ödeme yapmasını veya borç altına sokan herhangi bir belge
vermesini isteyemez. Satıcı, cayma bildirimi kendisine ulaştığı andan itibaren
yirmi gün içerisinde malı geri almakla yükümlüdür.
Tüketici, malın mutat kullanımı sebebiyle meydana gelen değişiklik ve
bozulmalarından sorumlu değildir.
Taksitle yapılan kapıdan satışlarda 6/A maddesi, kampanyalı kapıdan satışlarda
7 nci madde hükümleri ayrıca uygulanır.
Kapıdan satışlarda satıcının ve sağlayıcının yükümlülüğü
Madde 9- Kapıdan satış sözleşmelerinde, sözleşmede bulunması
gereken diğer unsurlara ilave olarak mal veya hizmetin nitelik ve niceliğine
ilişkin açıklayıcı bilgiler, cayma bildiriminin yapılacağı açık adres ve en az
on altı punto ve koyu siyah harflerle yazılmış aşağıdaki ibare yer almak
zorundadır:
Tüketicinin hiçbir hukuki ve cezai sorumluluk üstlenmeksizin ve hiçbir gerekçe
göstermeksizin teslim aldığı veya sözleşmenin imzalandığı tarihten itibaren
yedi gün içerisinde malı veya hizmeti reddederek sözleşmeden cayma hakkının var
olduğunu ve cayma bildiriminin satıcı/sağlayıcıya ulaşması tarihinden itibaren
malı geri almayı taahhüt ederiz.
Tüketici, sahip olduğu haklarının da yazılı bulunduğu sözleşmeyi imzalar ve
kendi el yazısı ile tarihini yazar. Satıcı veya sağlayıcı, bu bilgilerin
sözleşmede yer almasını sağlamak ve taraflar arasında akdedilen sözleşmenin bir
nüshasını tüketiciye vermekle yükümlüdür.
Bu madde hükümlerine göre düzenlenmiş bir sözleşmenin ve malın tüketiciye
teslim edildiğini ispat satıcıya veya sağlayıcıya aittir. Aksi takdirde,
tüketici cayma hakkını kullanmak için yedi günlük süre ile bağlı değildir.
Mesafeli sözleşmeler
Madde 9/A- Mesafeli sözleşmeler; yazılı, görsel, telefon ve
elektronik ortamda veya diğer iletişim araçları kullanılarak ve tüketicilerle
karşı karşıya gelinmeksizin yapılan ve malın veya hizmetin tüketiciye anında
veya sonradan teslimi veya ifası kararlaştırılan sözleşmelerdir.
Mesafeli satış sözleşmesinin akdinden önce, ayrıntıları Bakanlıkça çıkarılacak
tebliğle belirlenecek bilgilerin tüketiciye verilmesi zorunludur. Tüketici, bu
bilgileri edindiğini yazılı olarak teyit etmedikçe sözleşme akdedilemez.
Elektronik ortamda yapılan sözleşmelerde teyid işlemi, yine elektronik ortamda
yapılır.
Satıcı ve sağlayıcı, tüketicinin siparişi kendisine ulaştığı andan itibaren
otuz gün içerisinde edimini yerine getirir. Bu süre, tüketiciye daha önceden
yazılı olarak bildirilmek koşuluyla en fazla on gün uzatılabilir.
Satıcı veya sağlayıcı elektronik ortamda tüketiciye teslim edilen gayri maddî
malların veya sunulan hizmetlerin teslimatının ayıpsız olarak yapıldığını
ispatla yükümlüdür.
Cayma hakkı süresince sözleşmeye konu olan mal veya hizmet karşılığında
tüketiciden herhangi bir isim altında ödeme yapmasının veya borç altına sokan
herhangi bir belge vermesinin istenemeyeceğine ilişkin hükümler dışında kapıdan
satışlara ilişkin hükümler mesafeli sözleşmelere de uygulanır.
Satıcı veya sağlayıcı cayma bildiriminin kendisine ulaştığı tarihten itibaren
on gün içinde almış olduğu bedeli, kıymetli evrakı ve tüketiciyi bu hukukî
işlemden dolayı borç altına sokan her türlü belgeyi iade etmek ve yirmi gün
içerisinde de malı geri almakla yükümlüdür.
Tüketici kredisi
Madde 10- Tüketici kredisi, tüketicilerin bir mal veya hizmet
edinmek amacıyla kredi verenden nakit olarak aldıkları kredidir. Tüketici
kredisi sözleşmesinin yazılı olarak yapılması ve bu sözleşmenin bir nüshasının
tüketiciye verilmesi zorunludur. Taraflar arasında akdedilen sözleşmede öngörülen
kredi şartları, sözleşme süresi içerisinde tüketici aleyhine değiştirilemez.
Sözleşmede;
a) Tüketici kredisi tutarı,
b) Faiz ve diğer unsurlarla birlikte toplam borç tutarı,
c) Faizin hesaplandığı yıllık oran,
d) Ödeme tarihleri, anapara, faiz, fon ve diğer masrafların ayrı
ayrı belirtildiği ödeme planı,
e) İstenecek teminatlar,
f) Akdi faiz oranının yüzde otuz fazlasını geçmemek üzere gecikme
faizi oranı,
g) Borçlunun temerrüde düşmesinin hukuki sonuçları,
h) Kredinin vadesinden önce kapatılmasına ilişkin şartlar,
ı) Kredinin yabancı para birimi cinsinden kullandırılması
durumunda, geri ödemeye ilişkin taksitlerin ve toplam kredi tutarının
hesaplanmasında, hangi tarihteki kurun dikkate alınacağına ilişkin şartlar,
yer alır.
Kredi veren, taksitlerden birinin veya birkaçının ödenmemesi halinde kalan
borcun tümünün ifasını talep etme hakkını saklı tutmuşsa, bu hak; ancak kredi
verenin bütün edimlerini ifa etmiş olması durumunda ve tüketicinin birbirini
izleyen en az iki taksidi ödemede temerrüde düşmesi halinde kullanılabilir.
Ancak kredi verenin bu hakkını kullanabilmesi için en az bir hafta süre vererek
muacceliyet uyarısında bulunması gerekir. Tüketici kredisinin teminatı olarak
şahsi teminat verildiği hallerde, kredi veren, asıl borçluya başvurmadan,
kefilden borcun ifasını isteyemez.
Tüketici, kredi verene borçlandığı toplam miktarı önceden ödeyebileceği gibi
aynı zamanda vadesi gelmemiş bir ya da birden çok taksit ödemesinde de
bulunabilir. Her iki durumda da kredi veren, ödenen miktara göre gerekli faiz
ve komisyon indirimini yapmakla yükümlüdür. Bakanlık ödenen miktara göre
gerekli faiz ve komisyon indiriminin ne oranda yapılacağının usul ve esaslarını
belirler.
Kredi verenin, tüketici kredisini, belirli marka bir mal veya hizmet satın
alınması ya da belirli bir satıcı veya sağlayıcı ile yapılacak satış sözleşmesi
şartı ile vermesi durumunda satılan malın veya hizmetin hiç ya da zamanında
teslim veya ifa edilmemesi halinde kredi veren tüketiciye karşı satıcı veya
sağlayıcı ile birlikte müteselsilen sorumlu olur.
Kredi verenin ödemeleri bir kıymetli evraka bağlaması ya da krediyi kıymetli
evrak kabul etmek suretiyle teminat altına alması yasaktır. Bu yasağa rağmen
tüketiciden bir kıymetli evrak alınacak olursa, tüketici bu kıymetli evrakı
kredi verenden geri istemek hakkına sahiptir. Ayrıca, kredi veren kıymetli
evrakın ciro edilmesi sebebiyle tüketicinin uğradığı zararı tazmin etmekle
yükümlüdür.
Kredi kartları
Madde 10/A- Kredi kartı ile mal veya hizmet alımı sonucu nakdi
krediye dönüşen veya kredi kartı ile nakit çekim suretiyle kullanılan krediler
de 10 uncu madde hükümlerine tabidir. Ancak, bu tür krediler hakkında 10 uncu
maddenin ikinci fıkrasının (a), (b), (h) ve (ı) bentleri ile dördüncü fıkra
hükmü uygulanmaz.
Kredi veren tarafından tüketiciye gönderilen dönemsel hesap özetleri, 10 uncu
maddenin ikinci fıkrasının (d) bendinde öngörülen ödeme planı hükmündedir.
Dönemsel hesap özetinde yer alan asgari ödeme tutarının vadesinde ödenmemesi
halinde; tüketici, 10 uncu maddenin (f) bendinde yer alan gecikme faizi dışında
herhangi bir isim altında yükümlülük altına sokulamaz.
Kredi veren faiz artırımını otuz gün önceden tüketiciye bildirmek zorundadır.
Kredi veren tarafından artırılan faiz oranı geriye dönük olarak uygulanamaz.
Tüketici bildirim tarihinden itibaren en geç altmış gün içinde tüm borcu ödeyip
kredi kullanmaya son verdiği takdirde faiz artışından etkilenmez.
Mal veya hizmetin kredi kartı ile satın alındığı durumlarda, satıcı veya
sağlayıcı, tüketiciden komisyon veya benzeri bir isim altında ilave ödemede
bulunmasını isteyemez.
Süreli yayınlar
Madde 11- Süreli yayın kuruluşlarınca düzenlenen ve her ne amaç ve
şekilde olursa olsun, bilet, kupon, iştirak numarası, oyun, çekiliş ve benzeri
yollarla süreli yayın dışında ikinci bir ürün ve/veya hizmetin verilmesinin
taahhüt edildiği durumlarda; kitap, dergi, ansiklopedi, afiş, bayrak, poster,
sözlü veya görüntülü manyetik bant veya optik disk gibi süreli yayıncılık
amaçlarına aykırı olmayan kültürel ürünler dışında hiçbir mal ya da hizmetin
taahhüdü ve dağıtımı yapılamaz. Bu amaçla kampanya düzenlenmesi halinde,
kampanya süresi altmış günü geçemez. Kampanya konusu mal veya hizmet bedelinin
bir bölümünün tüketici tarafından karşılanması istenemez.
Süreli yayın kuruluşu, kampanyaya ait reklam ve ilânlarında, kampanya konusu
mal veya hizmetin Türkiye genelinde teslim ve ifa tarihlerine ilişkin
programını ilân etmek ve kampanya konusu mal veya hizmetin teslim ve ifasını,
kampanyanın bitiminden itibaren otuz gün içinde yerine getirmek zorundadır.
Kampanya süresince, süreli yayının satış fiyatı, ikinci ürün olarak verilmesi
taahhüt edilen mal veya hizmetin yol açtığı maliyet artışı nedeniyle
artırılamaz. Kampanya konusu mal veya hizmet taahhüdü ve dağıtımı bölünerek
yapılamayacağı gibi, bu mal veya hizmetin ayrılmaz ya da tamamlayıcı parçaları
da ayrı bir kampanya konusu haline getirilemez. Bu Kanunun uygulamasında,
ikinci ürün olarak verilmesi taahhüt edilen her bir mal veya hizmete ilişkin
işlemler bağımsız bir kampanya olarak kabul edilir.
Süreli yayın kuruluşları tarafından düzenlenmeyen, ancak süreli yayınla
doğrudan veya dolaylı irtibatlandırılan kampanyalar da bu hükümlere tabidir.
Abonelik sözleşmeleri
Madde 11/A- Her türlü abonelik sözleşmelerine taraf olan
tüketiciler, isteklerini satıcıya yazılı olarak bildirmek kaydıyla
aboneliklerine tek taraflı son verebilirler.
Satıcı tüketicinin aboneliğe son verme isteğini, yazılı bildirimin kendisine
ulaştığı tarihten itibaren en geç yedi gün içinde yerine getirmekle yükümlüdür.
Süreli yayın aboneliğine son verme isteği ise; yazılı bildirimin satıcıya
ulaştığı tarihten itibaren günlük yayınlarda onbeş gün, haftalık yayınlarda bir
ay, aylık yayınlarda üç ay sonra yürürlüğe girer. Daha uzun süreli yayınlarda
ise, bildirimden sonraki ilk yayını müteakiben yürürlüğe konulur.
Satıcı, abone ücretinin geri kalan kısmını hiçbir kesinti yapmaksızın onbeş gün
içinde iade etmekle yükümlüdür.
Fiyat etiketi
Madde 12- Perakende satışa arz edilen malların veya ambalajlarının
yahut kaplarının üzerine kolaylıkla görülebilir, okunabilir şekilde o malla
ilgili tüm vergiler dahil fiyat, üretim yeri ve ayırıcı özelliklerini içeren
etiket konulması, etiket konulması mümkün olmayan hallerde aynı bilgileri
kapsayan listelerin görülebilecek şekilde uygun yerlere asılması zorunludur.
Hizmetlerin tarife ve fiyatlarını gösteren listeler de birinci fıkraya göre
düzenlenerek asılır.
Etiket, fiyat ve tarife listelerinde belirtilen fiyat ile kasa fiyatı arasında
fark olması durumunda tüketici lehine olan fiyat üzerinden satış yapılır.
Fiyatı; Bakanlar Kurulu, kamu kurum ve kuruluşları veya kamu kurumu niteliğinde
meslek kuruluşları tarafından belirlenen mal veya hizmetlerin, belirlenen bu
fiyatın üzerinde bir fiyatla satışa sunulması yasaktır.
Bakanlık, etiket ve tarife listelerinin şeklini, içeriğini, usul ve esaslarını
bir yönetmelikle düzenler. Bakanlık ve belediyeler, bu madde hükümlerinin
uygulanması ve izlenmesine ilişkin işleri yürütmekle ayrı ayrı görevlidirler.
Garanti belgesi
Madde 13- İmalatçı veya ithalatçılar ithal ettikleri veya
ürettikleri sanayi malları için Bakanlıkça onaylı garanti belgesi düzenlemek
zorundadır. Mala ilişkin faturanın tarih ve sayısını içeren garanti belgesinin
tekemmül ettirilerek tüketiciye verilmesi sorumluluğu satıcı, bayi veya
acenteye aittir. Garanti süresi malın teslim tarihinden itibaren başlar ve
asgari iki yıldır. Ancak, özelliği nedeniyle bazı malların garanti şartları,
Bakanlıkça başka bir ölçü birimi ile belirlenebilir.
Satıcı; garanti belgesi kapsamındaki malların, garanti süresi içerisinde
arızalanması halinde malı işçilik masrafı, değiştirilen parça bedeli ya da
başka herhangi bir ad altında hiçbir ücret talep etmeksizin tamir ile
yükümlüdür.
Tüketici onarım hakkını kullanmışsa, garanti süresi içerisinde sık arızalanması
nedeniyle maldan yararlanamamanın süreklilik arz etmesi veya tamiri için
gereken azami sürenin aşılması veya tamirinin mümkün bulunmadığının anlaşılması
hallerinde, 4 üncü maddede yer alan diğer seçimlik haklarını kullanabilir.
Satıcı bu talebi reddedemez. Tüketicinin bu talebinin yerine getirilmemesi
durumunda satıcı, bayi, acente, imalatçı-üretici ve ithalatçı müteselsilen
sorumludur.
Tüketicinin malı kullanım kılavuzunda yer alan hususlara aykırı kullanmasından
kaynaklanan arızalar, iki ve üçüncü fıkra hükümleri kapsamı dışındadır.
Bakanlık, hangi sanayi mallarının garanti belgesi ile satılmak zorunda
bulunduğunu ve bu malların arızalarının tamiri için gereken azami süreleri Türk
Standartları Enstitüsünün görüşünü alarak tespit ve ilânla görevlidir.
Tanıtma ve kullanma kılavuzu
Madde 14- Yurt içinde üretilen veya ithal edilen sanayi mallarının
tanıtım, kullanım, bakım ve basit onarımına ilişkin Türkçe kılavuzla ve
gerektiğinde uluslararası sembol ve işaretleri kapsayan etiketle satılması zorunludur.
Bakanlık, sanayi mallarından hangilerinin tanıtma ve kullanım kılavuzu ve
etiket ile satılmak zorunda bulunduğunu ve bunlarda bulunması gereken asgari
unsurları Türk Standartları Enstitüsünün görüşünü alarak tespit ve ilânla
görevlidir.
Satış sonrası hizmetler
Madde 15- İmalatçı veya ithalatçılar, sattıkları, ürettikleri veya
ithal ettikleri sanayi malları için o malın Bakanlıkça tespit ve ilân edilen
kullanım ömrü süresince, yeterli teknik personel ve yedek parça stoku
bulundurmak suretiyle bakım ve onarım hizmetlerini sunmak zorundadırlar.
İmalatçı veya ithalatçıların bulundurmaları gereken yedek parça stok miktarı
Bakanlıkça belirlenir.
İthalatçının herhangi bir şekilde ticari faaliyetinin sona ermesi halinde,
kullanım ömrü süresince bakım ve onarım hizmetlerini, o malın yeni ithalatçısı
sunmak zorundadır.
Bakanlık, hangi mallar için servis istasyonları kurulmasının zorunlu olduğu ile
servis istasyonlarının kuruluş ve işleyişine dair usul ve esasları Türk
Standartları Enstitüsünün görüşünü alarak tespit ve ilânla görevlidir.
Garanti belgesiyle satılmak zorunda olan bir sanayi malının garanti süresi
sonrasında arızalanması durumunda, o malın Bakanlıkça belirlenen azami tamir
süresi içerisinde onarımı zorunludur.
Ticari reklam ve ilanlar
Madde 16- Ticari reklam ve ilânların kanunlara, Reklam Kurulunca
belirlenen ilkelere, genel ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına uygun,
dürüst ve doğru olmaları esastır.
Tüketiciyi aldatıcı, yanıltıcı veya onun tecrübe ve bilgi noksanlıklarını
istismar edici, tüketicinin can ve mal güvenliğini tehlikeye düşürücü, şiddet
hareketlerini ve suç işlemeyi özendirici, kamu sağlığını bozucu, hastaları,
yaşlıları, çocukları ve özürlüleri istismar edici reklam ve ilânlar ve örtülü
reklam yapılamaz.
Aynı ihtiyaçları karşılayan ya da aynı amaca yönelik rakip mal ve hizmetlerin
karşılaştırmalı reklamları yapılabilir.
Reklam veren, ticari reklam veya ilânda yer alan somut iddiaları ispatla
yükümlüdür.
Reklam verenler, reklamcılar ve mecra kuruluşları bu madde hükümlerine uymakla
yükümlüdürler.
Reklam kurulu
Madde 17-Ticari reklam ve ilânlarda uyulması gereken ilkeleri
belirlemek, bu ilkeler çerçevesinde ticari reklam ve ilânları incelemek ve
inceleme sonucuna göre, 16 ncı madde hükümlerine aykırı reklam ve ilânları üç
aya kadar tedbiren durdurma ve/veya durdurma ve/veya aynı yöntemle düzeltme
ve/veya para cezası verme hususlarında görevli bir Reklam Kurulu oluşturulur.
Reklam Kurulu kararları Bakanlıkça uygulanır.
Reklam Kurulu, ticari reklam ve ilânlarda uyulması gereken ilkeleri
belirlemede; ülke koşullarının yanı sıra, reklamcılık alanında evrensel kabul
görmüş tanım ve kuralları da dikkate alır.
Başkanlığı, Bakanın görevlendireceği ilgili Genel Müdür tarafından yürütülen
Reklam Kurulu;
a) Bakanlıkça ilgili Genel Müdür Yardımcıları arasından
görevlendirilecek bir üye,
b) Adalet Bakanlığınca, bu Bakanlıkta idari görevlerde çalışan
hakimler arasından görevlendirilecek bir üye,
c) Türkiye Radyo-Televizyon Kurumunca görevlendirilecek reklam
konusunda uzman bir üye,
d) Yükseköğretim Kurulunun reklamcılık alanında uzman üniversite
öğretim elemanları arasından seçeceği bir üye,
e) Türk Tabibleri Birliği Merkez Konseyinin görevlendireceği doktor
bir üye,
f) Türkiye Barolar Birliğinin görevlendireceği avukat bir üye,
g) Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinin değişik sektörlerden
görevlendireceği dört üye,
h) Türkiye’deki tüm gazeteciler derneklerinin kendi aralarından
seçeceği bir üye,
i) Reklamcılar derneklerinin veya varsa üst kuruluşlarının seçeceği
bir üye,
j) Tüketici Konseyinin Konseye katılan tüketici örgütü temsilcileri
arasından seçeceği veya üst örgütlerinin görevlendireceği bir üye,
k) Türkiye Ziraat Odaları Birliğinin görevlendireceği bir üye,
l) Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonunun görevlendireceği
bir üye,
m) Türk Standartları Enstitüsünden bir üye,
n) Diyanet İşleri Başkanlığından bir üye,
o) Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğinden bir üye,
p) İşçi sendikaları konfederasyonlarından bir üye,
r) Memur sendikaları konfederasyonlarından bir üye,
s) Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali
Müşavirler Odaları Birliğinin görevlendireceği bir üye,
t) Ankara, İstanbul ve İzmir Büyükşehir Belediyelerinin kendi
aralarından seçeceği bir üye,
u) Türk Eczacılar Birliğinden bir üye,
v) Türk Diş Hekimleri Birliğinden bir üye,
olmak üzere yirmibeş üyeden oluşur.
Kurul üyelerinin görev süreleri üç yıldır. Süresi bitenler yeniden
görevlendirilebilir veya seçilebilir. Üyelikler herhangi bir sebeple boşaldığı
takdirde boşalan yerlere üçüncü fıkra esasları dahilinde bir ay içerisinde
görevlendirme veya seçim yapılır.
Kurul en az ayda bir defa veya ihtiyaç duyulduğu her zaman Başkanın çağrısı
üzerine toplanır.
Kurul, Başkan dahil en az ondört üyenin hazır bulunması ile toplanır ve
toplantıya katılanların çoğunluğu ile karar verir.
Kurul, gerekli görülen hallerde sürekli ve geçici olarak görev yapmak üzere
özel ihtisas komisyonları kurabilir. Kurulun bu komisyonlarda görev yapmasını
uygun göreceği kamu personeli, ilgili kamu kuruluşlarınca görevlendirilir.
Kurul üyeleri ile özel ihtisas komisyonu üyelerinden kamu görevlisi olanlara
verilecek huzur hakkı ile kamu görevlisi olmayan kurul üyelerine ödenecek huzur
ücreti Maliye Bakanlığının uygun görüşü alınarak Bakanlıkça belirlenir.
Kurulun sekretarya hizmetleri Bakanlık tarafından yerine getirilir.
Reklam Kurulu kararları, tüketicilerin bilgilendirilmesi, aydınlatılması ve
ekonomik çıkarlarının korunması amacıyla Reklam Kurulu Başkanlığınca açıklanır.
Reklam Kurulunun görevleri, kuruluş, çalışma usul ve esasları ile sekretarya
hizmetlerinin ne suretle yerine getirileceği Bakanlık tarafından çıkarılacak
bir yönetmelikle belirlenir.
Tehlikeli mal ve hizmetler
Madde 18- Tüketicinin kullanımına sunulan mal ve hizmetlerin kişi
beden ve ruh sağlığı ile çevreye zararlı veya tehlikeli olabilmesi durumunda,
bu malların emniyetle kullanılabilmesi için üzerine veya ekli kullanım
kılavuzlarına, bu durumla ilgili açıklayıcı bilgi ve uyarılar, açıkça görülecek
ve okunacak şekilde konulur veya yazılır.
Bakanlık, hangi mal veya hizmetlerin açıklayıcı bilgi ve uyarıları taşıması
gerektiğini ve bu bilgi ve uyarıların şeklini ve yerini ilgili bakanlık ve
diğer kuruluşlarla birlikte tespit ve ilânla görevlidir.
Mal ve
Madde 19- Tüketiciye sunulan mal ve hizmetler; ilgili bakanlıklar
tarafından Resmi Gazetede yayımlanarak mecburi uygulamaya konulan standartlar
dahil olmak üzere uyulması zorunlu olan teknik düzenlemeye uygun olmalıdır.
İlgili bakanlıklar, bu esaslara göre denetim yapmak veya yaptırmakla
görevlidir. Mal ve hizmet denetimine ilişkin usul ve esaslar her bir ilgili
bakanlıkça ayrı ayrı tespit ve ilân edilir.
Tüketicinin eğitilmesi
Madde 20- Tüketicinin eğitilmesi konusunda örgün ve yaygın eğitim
kurumlarının ders programlarına, Millî Eğitim Bakanlığınca gerekli ilaveler
yapılır.
Tüketicinin eğitilmesi ve bilinçlendirilmesi için radyo ve televizyonlarda
programlar düzenlenmesine ilişkin usul ve esaslar, Tüketici Konseyinin önerisi
ile Bakanlıkça tespit ve ilân olunur.
ÜÇÜNCÜ KISIM
Tüketici Kuruluşları
Tüketici konseyi
Madde 21- Tüketicinin sorunlarının, ihtiyaçlarının ve çıkarlarının
korunmasına ilişkin gerekli tedbirleri araştırmak, sorunların evrensel tüketici
hakları doğrultusunda çözülmesi için alınacak tedbirlerle, bu Kanunun uygulanmasına
yönelik tedbirlere dair görüşleri, ilgili mercilerce öncelikle ele alınmak
üzere iletmek amacıyla, Bakanlığın koordinatörlüğünde bir "Tüketici
Konseyi" kurulur.
Tüketici Konseyi, Bakanın veya görevlendireceği bir Bakanlık görevlisinin
başkanlığında, Adalet, İçişleri, Maliye, Milli Eğitim, Sağlık, Ulaştırma, Tarım
ve Köyişleri, Sanayi ve Ticaret, Turizm ve Çevre bakanlıkları ile Devlet
Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Hazine Müsteşarlığı, Dış Ticaret Müsteşarlığı,
Türk Patent Enstitüsü Başkanlığı, Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanlığı, Türk
Standartları Enstitüsü Başkanlığı, Rekabet Kurumu, Radyo ve Televizyon Üst
Kurulu, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, Telekomünikasyon Kurumu, Türk
Akreditasyon Kurumu, Milli Prodüktivite Merkezi, Diyanet İşleri Başkanlığı,
büyük şehir belediyeleri, il belediyelerini temsilen Türk Belediyeler Birliği,
işçi sendikaları konfederasyonları, memur sendikaları konfederasyonları,Türkiye
İşveren Sendikaları Konfederasyonu, Türkiye Milli Kooperatifler Birliği,
Yükseköğretim Kurulu, Türkiye Barolar Birliği, Türkiye Serbest Muhasebeci Mali
Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği, Türk Mühendis ve Mimar
Odaları Birliği, Türk Eczacılar Birliği, Türk Tabipleri Birliği, Türk
Dişhekimleri Birliği, Türk Veteriner Hekimleri Birliği, Türkiye Esnaf ve
Sanatkarları Konfederasyonu, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Türkiye
Bankalar Birliği, Türkiye Seyahat Acenteleri Birliği, Türkiye Otelciler
Birliği, Türkiye Ziraat Odaları Birliği, Tüketim Kooperatifleri Merkez Birliği,
Ahilik Araştırma ve Kültür Vakfı ve tüketici örgütleri temsilcilerinden oluşur.
Tüketici Konseyini oluşturan kurum ve kuruluşların temsilcilerinin sayı ve
nitelikleri ile Tüketici Konseyine katılabilmek için tüketici örgütlerinin
sahip olmaları gereken asgari üye sayısı ve bu örgütlerin Tüketici Konseyine
gönderecekleri temsilci sayısı Bakanlıkça belirlenir. Ancak, kamu kurum ve
kuruluşlarından gelen temsilcilerin sayısı, hiçbir şekilde Tüketici Konseyinin
toplam üye sayısının yüzde ellisinden fazla olamaz. Tüketici Konseyi yılda en
az bir kez toplanır.
Tüketici Konseyinin çalışma usul ve esasları ile diğer hususlar Bakanlıkça
çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir.
Tüketici sorunları hakem heyeti
Madde 22- Bakanlık, il ve ilçe merkezlerinde, bu Kanunun
uygulamasından doğan uyuşmazlıklara çözüm bulmak amacıyla en az bir tüketici
sorunları hakem heyeti oluşturmakla görevlidir.
Başkanlığı Sanayi ve Ticaret İl Müdürü veya görevlendireceği bir memur
tarafından yürütülen tüketici sorunları hakem heyeti; belediye başkanının
konunun uzmanı belediye personeli arasından görevlendireceği bir üye, baronun
mensupları arasından görevlendireceği bir üye, ticaret ve sanayi odası ile
esnaf ve sanatkar odalarının görevlendireceği bir üye ve tüketici örgütlerinin
seçecekleri bir üye olmak üzere başkan dahil beş üyeden oluşur. Ticaret ve
sanayi odası ya da ayrı ayrı kurulduğu yerlerde ticaret odası ile esnaf ve
sanatkar odalarının görevlendireceği üye, uyuşmazlığın satıcı tarafını
oluşturan kişinin tacir veya esnaf ve sanatkar olup olmamasına göre ilgili
odaca görevlendirilir.
Bakanlık taşra teşkilatının bulunmadığı il ve ilçelerde tüketici sorunları
hakem heyetinin başkanlığı en büyük mülki amir ya da görevlendireceği bir memur
tarafından yürütülür. Tüketici örgütü olmayan yerlerde tüketiciler, tüketim
kooperatifleri tarafından temsil edilir. Tüketici sorunları hakem heyetinin
oluşumunun sağlanamadığı yerlerde noksan üyelikler, belediye meclislerince
re'sen doldurulur.
Tüketici sorunları hakem heyetlerinde heyetin çalışmalarına ve kararlarına esas
olacak dosyaları hazırlamak ve uyuşmazlığa ilişkin raporu sunmak üzere en az
bir raportör görevlendirilir.
Değeri beşyüz milyon liranın altında bulunan uyuşmazlıklarda tüketici sorunları
hakem heyetlerine başvuru zorunludur. Bu uyuşmazlıklarda heyetin vereceği
kararlar tarafları bağlar. Bu kararlar İcra ve İflas Kanununun ilamların yerine
getirilmesi hakkındaki hükümlerine göre yerine getirilir. Taraflar bu kararlara
karşı onbeş gün içinde tüketici mahkemesine itiraz edebilirler. İtiraz,
tüketici sorunları hakem heyeti kararının icrasını durdurmaz. Ancak, talep
edilmesi şartıyla hakim, tüketici sorunları hakem heyeti kararının icrasını
tedbir yoluyla durdurabilir. Tüketici sorunları hakem heyeti kararlarına karşı
yapılan itiraz üzerine tüketici mahkemesinin vereceği karar kesindir.
Değeri beşyüz milyon lira ve üstündeki uyuşmazlıklarda tüketici sorunları hakem
heyetlerinin verecekleri kararlar, tüketici mahkemelerinde delil olarak ileri
sürülebilir. Kararların bağlayıcı veya delil olacağına ilişkin parasal sınırlar
her yılın Ekim ayı sonunda Devlet İstatistik Enstitüsünün Toptan Eşya Fiyatları
Endeksinde meydana gelen yıllık ortalama fiyat artışı oranında artar. Bu durum,
Bakanlıkça her yıl Aralık ayı içinde Resmi Gazetede ilân edilir.
25 inci maddede cezai yaptırıma bağlanmış hususlar dışındaki tüm uyuşmazlıklar,
tüketici sorunları hakem heyetlerinin görev ve yetkileri kapsamındadır.
Tüketici Sorunları Hakem Heyetleri Başkan ve üyeleri ile raportörlere verilen
huzur hakkı veya huzur ücretinin ödenmesine ilişkin esas ve usuller, bir ayda
ödenecek tutar 2000 gösterge rakamının memur aylık katsayısıyla çarpımı sonucu
bulunacak miktarı geçmemek üzere Maliye Bakanlığının uygun görüşü alınarak
Bakanlıkça belirlenir.
Tüketici sorunları hakem heyetlerinin kurulması, çalışma usul ve esasları ile
diğer hususlar Bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikte düzenlenir.
DÖRDÜNCÜ KISIM
Yargılama ve Cezaya İlişkin Hükümler
Tüketici mahkemeleri
Madde 23- Bu Kanunun uygulanmasıyla ilgili olarak çıkacak her türlü
ihtilaflara tüketici mahkemelerinde bakılır. Tüketici mahkemelerinin yargı
çevresi, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca belirlenir.
Tüketici mahkemeleri nezdinde tüketiciler, tüketici örgütleri ve Bakanlıkça
açılacak davalar her türlü resim ve harçtan muaftır. Tüketici örgütlerince
açılacak davalarda bilirkişi ücretleri, 29 uncu maddeye göre kaydedilen özel
ödenekten Bakanlıkça karşılanır. Davanın, davalı aleyhine sonuçlanması
durumunda, bilirkişi ücreti 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü
Hakkında Kanun hükümlerine göre davalıdan tahsil olunarak 29 uncu maddede
düzenlenen esaslara göre bütçeye özel gelir kaydedilir. Tüketici mahkemelerinde
görülecek davalar Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun Yedinci Babı, Dördüncü
Faslı hükümlerine göre yürütülür.
Tüketici davaları tüketicinin ikametgahı mahkemesinde de açılabilir.
Bakanlık ve tüketici örgütleri münferit tüketici sorunu olmayan ve genel olarak
tüketicileri ilgilendiren hallerde bu Kanunun ihlali nedeniyle kanuna aykırı
durumun ortadan kaldırılması amacıyla tüketici mahkemelerinde dava açabilirler.
Gerekli hallerde tüketici mahkemeleri ihlalin tedbiren durdurulmasına karar
verebilir. Tüketici Mahkemesince uygun görülen tedbir kararları, masrafı daha
sonra haksız çıkan taraftan alınmak ve 29 uncu maddede düzenlenen esaslara göre
bütçeye özel gelir kaydedilmek üzere, ülke düzeyinde yayınlanan gazetelerden
birinde Basın İlan Kurumunca ve ayrıca varsa davanın açıldığı yerde yayınlanan
mahalli bir gazetede derhal ilân edilir.
Kanuna aykırı durumun ortadan kaldırılmasına yönelik Tüketici Mahkemesi
kararları ise masrafı davalıdan alınmak üzere aynı yöntemle derhal ilân edilir.
Üretimin satışın durdurulması ve malın toplatılması
Madde 24- Satışa sunulan bir seri malın ayıplı olması durumunda
Bakanlık, tüketiciler veya tüketici örgütleri, ayıplı seri malın üretiminin ve
satışının durdurulması ve satış amacıyla elinde bulunduranlardan toplatılması
için dava açabilir.
Satışa sunulan bir seri malın ayıplı olduğunun mahkeme kararı ile tespit
edilmesi halinde, malın satışı geçici olarak durdurulur. Mahkeme kararının
tebliğ tarihinden itibaren en geç üç ay içinde malın ayıbının ortadan
kaldırılması için üretici-imalatçı ve/veya ithalatçı firma uyarılır. Malın
ayıbının ortadan kalkmasının imkânsız olması halinde mal, üretici-imalatçı
ve/veya ithalatçı tarafından toplanır veya toplattırılır. Toplatılan mallar
taşıdıkları risklere göre kısmen veya tamamen imha edilir veya ettirilir.
Satışa sunulan bir seri malın, tüketicinin güvenliğini tehlikeye sokan ayıp
taşıması durumunda, 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması
ve Uygulanmasına Dair Kanun hükümleri saklıdır.
Ayıplı malları satın alan tüketicilerin uğradıkları maddî ve manevî zararlar
nedeniyle dava açma hakları saklıdır.
4 üncü maddenin altıncı fıkrası hükümlerine tâbi bir seri ayıplı malın satışa
arz edilmesi durumunda bu madde hükümleri uygulanmaz.
Olduklarından farklı görünen mallar
Madde 24/A- Gıda ürünü olmamalarına rağmen, sahip oldukları şekil,
koku, görünüm, ambalaj, etiket, hacim veya boyutları nedeniyle olduklarından
farklı görünen ve bu sebeple de tüketiciler tarafından gıda ürünleriyle
karıştırılarak tüketicilerin sağlığını ve güvenliğini tehlikeye atan malların
üretilmesi, pazarlanması, ithalatı ve ihracatı yasaktır.
Mal piyasaya sürülmüşse, 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın
Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun hükümleri uygulanır.
Olduğundan farklı görünen malı satın alan tüketicilerin uğradıkları maddi ve
manevi zararlar nedeniyle dava açma hakları saklıdır.
Cezalar
Madde 25-6 ncı maddenin yedinci fıkrası uyarınca, Bakanlıkça
belirlenen usul ve esaslara aykırılığı tespit edilen her bir sözleşme için
50.000.000 lira para cezası uygulanır.
4 üncü maddenin yedinci fıkrasında, 5 inci maddede, 6 ncı maddenin altıncı
fıkrasında, 6/A maddesinde, 6/B, 6/C maddeleri uyarınca Bakanlıkça belirlenen
usul ve esaslarda, 7 nci maddenin beşinci fıkrasında, 9 uncu maddede, 9/A
maddesinde, 10 uncu maddede, 10/A maddesinde, 11/A maddesinin ikinci ve
dördüncü fıkralarına, 12, 13, 14, 15 ve 27 nci maddelerde belirtilen
yükümlülüklere aykırı hareket edenler hakkında 100.000.000 lira para cezası
uygulanır.
7 nci maddenin dördüncü ve altıncı fıkraları ile 8 inci maddede belirtilen
yükümlülüklere aykırı hareket edenler hakkında 250.000.000 lira para cezası
uygulanır.
20 nci maddenin ikinci fıkrası uyarınca Bakanlıkça tespit ve ilân olunan usul
ve esaslara aykırılığa 500.000.000 lira para cezası uygulanır. Aykırılık ülke
düzeyinde yayın yapan radyo ve televizyonlarca gerçekleştirilmişse cezanın on
katı uygulanır.
18 inci maddeye aykırı hareket eden üretici-imalatçı ve ithalatçı hakkında
1.000.000.000 lira para cezası, satıcı-sağlayıcı hakkında ise bu cezanın beşte
biri uygulanır.
19 uncu maddenin birinci fıkrasına aykırı hareket edenler hakkında
2.000.000.000 lira para cezası uygulanır.
11 inci maddeye aykırı hareket edenler hakkında 5.000.000.000 lira para cezası
uygulanır. Aykırılık ülke düzeyinde yayım yapan süreli yayın ile gerçekleşmişse
cezanın yirmi katı uygulanır. Bakanlık, ayrıca süreli yayın kuruluşundan
kampanyanın ve kampanyaya ilişkin her türlü reklam ve ilânın durdurulmasını
ister. Bu isteğe rağmen aykırılığın devamı halinde, reklam ve ilânın durdurma
zorunluluğunun doğduğu tarihten itibaren her sayı- gün için 100.000.000.000
lira para cezası uygulanır. Bakanlık, kampanyanın ve kampanyaya ilişkin her
türlü reklam ve ilânın durdurulması talebi ile Tüketici Mahkemesine başvurur.
16 ncı maddeye aykırı hareket edenler hakkında üç aya kadar tedbiren durdurma
ve/veya durdurma ve/veya düzeltme ve/veya 3.500.000.000 lira para cezası
uygulanır. Reklam Kurulu, ihlalin niteliğine göre bu cezaları birlikte veya
ayrı ayrı verebilir. 16 ncı maddeye aykırılık, ülke düzeyinde yayın yapan
yazılı, sözlü, görsel ve sair araçlar ile gerçekleşmiş ise, para cezası on katı
olarak uygulanır.
7 nci maddenin yedinci ve sekizinci fıkralarına aykırı hareket edenlere,
kampanya konusu mal veya hizmetin fatura bedeli oranında para cezası uygulanır.
Kampanyayı düzenleyen, tüketici kampanyadan ayrıldığında, para iadesinde
bulunursa bu ceza uygulanmaz.
7 nci maddenin ikinci fıkrasına aykırı hareket edenlere, 7 nci madde
hükümlerine uygun kampanya düzenlemeleri için bir hafta süre tanınır. Bu sürenin
bitiminde aykırılığın devam ettiğinin tespiti halinde, bu hükme aykırı hareket
edenlerle 24 ve 24/A maddelerinde belirtilen yükümlülüklere aykırı hareket
edenlere 50.000.000.000 lira para cezası uygulanır.
Yukarıdaki fıkralarda belirtilen para cezaları, fiilin bir yıl içerisinde
tekrarı halinde iki misli olarak uygulanır. Para cezaları her yıl başında 765
sayılı Türk Ceza Kanununun ek 2 nci madde hükümleri uyarınca artırılır.
Bu Kanunda yazılı fiiller hakkında diğer kanunlarda da para cezası öngörülmüşse
ağır olan ceza uygulanır.
Cezalarda yetki, itiraz ve zamanaşımı
Madde 26- 25 inci maddenin bir, dört, yedi, sekiz, dokuz ve onuncu
fıkralarındaki cezalar Bakanlık tarafından, diğer fıkralarındaki cezalar o
yerin mülki amiri tarafından uygulanır.
Bu Kanunda düzenlenen her türlü para cezası, idari niteliktedir. Bu cezalara
karşı tebliğ tarihinden itibaren en geç yedi gün içerisinde yetkili idare
mahkemesine itiraz edilebilir. İtiraz, idarece verilen cezanın yerine
getirilmesini durdurmaz.
25 inci maddeye göre verilen para cezaları, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü
Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil olunur.
Bu Kanunda düzenlenen idari para cezalarının verilmesine ilişkin ceza
zamanaşımı süresi bir yıldır. Zamanaşımı süresi, bu Kanun hükümlerine aykırı
fiilin işlendiği tarihte başlar.
Sürekli veya tekrarlanan ihlaller söz konusu ise süre, ihlalin sona erdiği ya
da en son tekrarlandığı günden itibaren başlar. Karar aleyhine yargı yoluna
başvurulmuş olması tahsil zamanaşımını keser.
Cezalar, cezayı vermeye yetkili merci tarafından yedi gün içerisinde ilgilinin
mensup olduğu meslek kuruluşuna bildirilir.
BEŞİNCİ KISIM
Çeşitli Hükümler
Denetim
Madde 27- Bu Kanunun uygulamasında, Bakanlık müfettişleri ve
kontrolörleri ile Bakanlıkça ve belediyelerce görevlendirilecek personel;
fabrika, mağaza, dükkan, ticarethane, depo, ambar gibi her türlü mal konulan
ve/veya satılan veya hizmet sunulan yerlerde denetleme, inceleme ve araştırma
yapmaya yetkilidirler.
Bu Kanunun kapsamına giren hususlarda yetkili ve görevli kişi ve kuruluşlara
her türlü bilgi ve belgelerin doğru olarak gösterilmesi ve asıl ve onaylı
kopyalarının verilmesi zorunludur.